خلاصه فصل:ماده ی ژنتیک

---

l تازه ترین مطالب وب سایت رو تو کانال تلگرامی زیست یاد ببینین!

---

مفاهیم کلیدی در خلاصه فصل :
1)ماده ي ژنتيك
2)آزمايش هاي مرتبط با كشف ماده ي وراثتي
3)نوكلئيك اسيد (اسيد هسته اي)
4)آزمايش هاي مرتبط با كشف ساختار DNA
5)همانند سازي DNA (به روش نيمه حفظ شده)

---

راهنمای زیست یاد :
۱) علایم ترتیب بندی مطالب : ۱) ، ❶ ، ● ، ▲ ، ■ ، ◆ ، ○
۲) مطالب با رنگ: مطالب فصل کتاب درسی:برای دانش آموزان، مطالب مرتبط از فصل های دیگر کتاب های درسی:برای کنکوری ها، مطالب خارج از کتاب های درسی:برای توضیح بیشتر مطالب

---

1)ماده ي ژنتيك
❶نقش:
  ●ذخيره اطلاعات ژنتيك
  ●انتقال اطلاعات از نسلي به نسل ديگر
❷ويژگي: نسبتاً پايدار بودن در سراسر طول زندگي فرد

---

2)آزمايش هاي مرتبط با كشف ماده ي وراثتي
❸گريفيت (آزمايش روي عامل بيماري ذات الريه):
  ●انواع استرپتوكوكوس نومونيا:
    ▲داراي كپسول پلي ساكاريدي ← بيماري زا
    ▲فاقد كپسول ← غير بيماري زا
ارجاع به كتاب پيش دانشگاهي فصل 9: شكل باكتري ها: باسيلوس (ميله اي شكل)، كوكوس (كروي شكل) و اسپيريليوم (مارپيچي شكل) شكل اجتماع باكتري ها:استرپتو (رشته اي) و استافيلو (خوشه اي)
ارجاع به كتاب دوم فصل 2: كار كپسول عبارت است از محافظت از سلول و كمك به چسبيدن به سطوح مختلف
  ●نتايج:
    ▲باكتري كپسول دار ← مرگ موش
    ▲باكتري بدون كپسول ← زنده ماندن موش
    ▲باكتري كپسول دار مرده ← زنده ماندن موش ← كپسول عامل بيماري زايي نيست.
    ▲باكتري كپسول دار مرده + باكتري بدون كپسول زنده← كپسول دار شدن باكتري بدون كسپول (ترانسفورماسـيون)←مرگ موش
      ■ترانسفورماسيون = دريافت ماده ي ژنتيك از محيط و تغيير در خصوصيت ظاهري
ارجاع: در فصل 6 كتاب سوم و نيز فصل 1 كتاب پيش دانشـگاهي در مـورد جهـش توضـيحاتي داده شـده اسـت.جهش عبارت است از تغيير در ژن ها و ساختار كروموزوم ها و همان طور كه مي بينيد، تفاوتي كـه ترانسفورماسـيون بـا جهـش دارد اين است كه در ترانسفورماسيون، فرد، ماده ي ژنتيك از محيط دريافت مي كند و تغييراتي مي كند ولي در جهـش، عـواملي مثل اشعه ي ماوراء بنفش و يا مواد مخدر سبب تغيير (و نه اضافه شدن) ماده ي ژنتيك و تغييراتي در فرد مي شود.
❷ايوري (شناسايي عامل ترانسفورماسيون):
  ●مراحل: استخراج عصاره ي سلولي باكتري كپسول دار و تقسيم آن به 4 بخش ← اضافه كردن آنزيم تخريب كننـده ي يـك نوع مولكول زيستي   به هر يك از 4 بخش (هر بخش، يك نوع آنزيم) ← عدم ترانسفورماسيون در هنگام تخريب DNA ←عامل ترانسفورماسيون= DNA
  ●تحكيم ادعا: تهيه ي DNA خالص باكتري كپسول دار ——(تزریق به باکتری بدون کپسول)–> كپسول دار شدن باكتري بدون كپسول

---

3)نوكلئيك اسيد (اسيد هسته اي)
❶ساختار: پليمر خطي از نوكلئوتيدها
ارجاع به كتاب دوم فصل 1: «پليمر مولكولي است كه از واحدهاي كم و بيش يكسان ساخته شده باشد.» در اينجا واحدهاي كم و بيش يكسان نوكلئوتيدها هستند.
❷ساختار نوكلئوتيد:
  ●قند 5 كربني:
    ▲ريبوز ← در ساختار RNA
    ▲دئوكسي ريبوز ← در ساختار DNA
ارجاع به كتاب دوم فصل 1: همان طور كه به ياد داريد:
كربوهيدرات ها:
  ●پلي ساكاريدها: نشاسته، گليكوژن، سلولز
  ●دي ساكاريدها: ساكاروز، لاكتوز، مالتوز
  ●منوساكاريدها:
    ▲هگزوزها: گلوكز، فروكتوز، گالاكتوز
    ▲پنتوزها:
      ■ريبوز
      ■دئوكسي ريبوز
نكته شكل 5.3: همان طور كه در شكل مشاهده مي كنيد، دئوكسي ريبوز يك اتم اكسيژن كمتر از ريبوز دارد.
  ●1 تا 3 گروه فسفات:
    ▲نوكلئوتيد آزاد ← 3 گروه فسفات
    ▲نوكلئوتيد در زنجيره ي پلي نوكلئوتيدي ← 1 گروه فسفات
  ●باز آلي نيتروژن دار:
    ▲پورين (دو حلقه اي): آدنين (A) و گوانين (G)
    ▲پيريميديني (تك حلقه اي): سيتوزين (C)، تيمين (T) و يوراسيل (U)
نكته: باز آلي T مخصوص DNA و بازآلي U مخصوص RNA است.
نكته: اين نكته ي ساده در كتاب عنوان نشده ولي چون در تست ها از آن استفاده مي شود، بدنيست آن را بدانيـد و آن عبارتسـت از: بين نوكلئوتيدهاي آدنين دار و تمين دار، 2 پيوند هيدروژني و بين نوكلئوتيدهاي سيتوزين دار و گوانين دار، 3 پيوند هيـدروژني برقرار مي شود.

❸پيوند بين نوكلئوتيدها: پيوند فسفو دي استر
نكته: يك انتهاي رشته ي پلي نوكلئوتيدي گروه فسفات دارد و ديگري ندارد ← رشته داراي قطبيت است.

---

4)آزمايش هاي مرتبط با كشف ساختار DNA
❶مشاهدات چارگف: اندازه گيري مقدار A و T و C و G در DNA ← نسبت A به T و نسبت C به G مساوی یک است.
نكته: با توجه به روابط فوق، C = G , A = T و لذا مقدار بازهاي دو حقله اي (A + G) بـا مقـدار بازهـاي تـك حلقـه اي (T + C) برابر است.
❷ويلكينز و فرانكلين:
  ●مراحل: پراش مستقيم پرتو X به بلور DNA ← پراكنده شدن پرتوها ← ثبت پرتوها روي صفحه ي حساس فيلم ← تجزيه و تحليل و شناسايي   ساختار DNA
  ●نتايج:
    ▲ DNA مولكولي مارپيچي است.
    ▲ DNA از 2 يا 3 زنجير تشكيل شده.
❸واستون و كريك:
  ●برپايه ي:
    ▲مشاهدات چارگف
    ▲يافته هاي ويلكينز و فرانكلين (پراش پرتو X)
    ▲شناخت خودشان از پيوندهاي شيميايي
  ●نتايج:
    ▲پيشنهاد مدل مارپيچ دو رشته اي براي DNA (دو رشته ي پلي نوكلئوتيدي پيچ خورده حول يك محور فرضي)
    ▲بيان نقش اساسي رابطه ي مكملي بين بازها در همانند سازي DNA
نكته: ترتيب و تعداد بازها ← اطلاعات وراثتي
نكته: ساختار بازها ← نحوه ي جفت شدن آنها
نکته ی فعالیت 5.1: به اولین جمله فعالیت توجه کنید: «شما می توانید به کمک اتانول (الکل اتیلیک) و یک میله ی همزن، DNA را از سلول های پیاز خارج کنید.» ضمنا DNA ماده ای است شفاف، چسبناک و دارای حالت کشسان.(پاسخ سوال فعالیت)
عمیق تر یادبگیرید:
ویدیو های آموزشی: ❶ساختار DNA

---

5)همانند سازي DNA (به روش نيمه حفظ شده)
❶پروكاريوت (داراي DNA حلقوي): شروع همانند سازي از يـك نقطـه و تشـكيل 2 دو راهـي هماننـد سـازي و رسـيدن دوراهي ها به هم در نقطه ي مقابل DNA



❷يوكاريوت (داراي DNA خطي): شروع همانند سازي از چند نقطه و تشكيل دو راهي هاي متعدد.

❸مراحل: جدا شدن دو رشته ي DNA (قطع پيوندهاي هيدروژني بين بازها) توسط آنزيم هليكاز ← قرار دادن نوكلئوتيدهاي مكمل روبروي هم توسط DNA پليمراز
  ●ويرايش (قابليت ديگري از DNA پليمراز): قرار گرفتن نوكلئوتيد غلط ← بازگشت DNA پلـيمـراز و قطـع پيونـد فسفودي استر و جدا كردن   نوكلئوتيد غلط ← جايگزين كردن نوكلئوتيد صحيح

ارجاع به كتاب پيش دانشگاهي فصل 1: در اين فصل رونويسي (ساخته شدن RNA از روي DNA) توضيح داده شده كه توسط RNA پليمراز انجام مي شود. اينجا فقط به اين تفاوت اساسي بين DNA پلي مراز و RNA پليمراز توجه كنيد كه DNA پليمراز بر خلاف RNA پليمراز ويرايش هم مي كند و RNA پليمراز برخلاف DNA پليمراز توانايي باز كردن رشته هاي DNA را هم دارد.
عمیق تر یادبگیرید:
ویدیو های آموزشی: ❷همانند سازی DNA پروکاریوتی، ❸همانند سازی DNA یوکاریوتی، ❹چنگال همانند سازی DNA، ❺اتصال نوکلئوتیدها توسط DNA پلیمراز، ❻سنتز رشته پیشرو و پیرو در همانند سازی

---

چقدر یادگرفته اید ؟؟؟
سوال های آموزشی: سوال های نهایی 90 تا 95 فصل ماده ی ژنتیک
تست های آموزشی :1) تست های غیرترکیبی کنکور 90 تا 95 فصل ماده ی ژنتیک

---

منابع :
۱) جزوه ی آموزشی زیست شناسی ۲ موسسه گزینه دو
۲) تصاویر: بیولوژی کمپل ویرایش ۱۰