خلاصه فصل: تبادل گازها

این مطلب برای شما مفید بود؟ آیا آن را می پسندید؟
l تازه ترین مطالب وب سایت رو تو کانال تلگرامی زیست یاد ببینین!
مفاهیم کلیدی در خلاصه فصل :
1)تبادل گازها در پرندگان
2)تبادل گازها در ساير جانداران
3)دستگاه تنفسي انسان (تبعيت شش ها از حركات قفسه سينه ← دم و بازدم)
4)تنفس واقعي در سلول
5)سرفه، عطسه و تكلم
راهنمای زیست یاد :
۱) علایم ترتیب بندی مطالب : ۱) ، ❶ ، ● ، ▲ ، ■ ، ◆ ، ○
۲) مطالب با رنگ: مطالب فصل کتاب درسی:برای دانش آموزان، مطالب مرتبط از فصل های دیگر کتاب های درسی:برای کنکوری ها، مطالب خارج از کتاب های درسی:برای توضیح بیشتر مطالب
1)تبادل گازها در پرندگان
❶علت ايجاد سازگاري در غازهاي وحشي:
●كارايي بالاي شش
●قدرت پيوستگي زياد بين اكسيژن و هموگلوبين
●تعداد مويرگ هاي خوني فراوان
●وجود ميوگلوبين (شبيه هموگلوبين) براي ذخيره ی اكسيژن در ماهيچه هاي پروازي
❷دم و بازدم در پرندگان:
●دم:
▲انتقال عمده ی هوا (70 %) به كيسه هاي هوايي عقبي
▲انتقال هواي تهويه شده ی (هواي كثيف) دم قبلي به كيسه هاي هوايي پيشين
●بازدم :
▲ورود هواي تهويه نشده ی (هواي تميز) دم به شش ها
▲خروج هواي تهويه شده ی دم قبلي از كيسه هاي هوايي پيشين
نكته: جهت جريان هوا در شش پرندگان يك طرفه از عقب به جلو است ← دستگاه تنفسي پرندگان اساساً با ساير مهره داران متفاوت است.
نكته شكل 5.1: همان طور كه در شكل مي بينيد هنگام دم، كيسه ها هاي هوايي عقبي پر از هواي تهويه نشده، شش خالي و كيسه هاي هوايي پيشين پر از هواي تهويه شده هستند و نيز هنگام بازدم، كيسه هاي هوايي عقبي خالي، شش ها پر از هواي تهويه نشده و كيسه هاي هوايي پيشين هم خالي هستند.
2)تبادل گازها در ساير جانداران
❶تك سلولي آبزي: جذب و دفع O2 و CO2 از طريق انتشار ← پارامسي
❷پرسلولي :
●فاقد بخش ويژه :
▲تنفس پوستي:
■شرايط لازم:
◆زندگي در محيط مرطوب
◆جثه ی كوچك
◆بدن دراز (كرم خاكي) يا پهن (كرم پهن) براي افزايش سطح تنفس
●داراي بخش ويژه :
▲آبشش: انتشار O2 محلول در آب از سطح تنفسي به مویرگ ها ،انتشار CO2 مویرگ ها از سطح تنفسی به آب
▲نايي (كامل ترين سيستم تنفس): ناي در سراسر بدن منشعب ← تبادل مستقيم گازها با سلول ها ← حشرات
▲شش: انتقال گازها با كمك سيستم گردش مواد ← بيشتر مهره داران ساكن خشكي
3)دستگاه تنفسي انسان (تبعيت شش ها از حركات قفسه سينه ← دم و بازدم)
❶مسير حركت هوا: بيني ← حلق ← ناي ← نايژه ← نايژك ← كيسه هاي هوايي ← نايژك ← نايژه ← ناي ←حلق ← بيني
❷عوامل مؤثر در حركات قفسه ی سينه :
●ديافراگم (مهمترين عامل) :
▲پايين آمدن (مسطح) ← افزايش حجم عمودي قفسه سينه ← دم
▲بالا آمدن (گنبدي شكل) ← كاهش حجم عمودي قفسه سينه ← بازدم
●ماهيچه هاي بين دنده اي و جناغ ← : حركت دنده ها:
▲ماهيچه هاي دم ← بالا آمدن قفسه ی سينه← افزايش حجم قطري قفسه ی سینه ← دم
▲ماهيچه هاي بازدم ← پايين آمدن قفسه ی سينه ← كاهش حجم قطري قفسه سينه ← بازدم
●انقباض عضلات شكم ← كاربرد در تنفس شديد
❸بخش ها و مواد دستگاه تنفسي :
●پرده ی 2 جداره ی جنب ← اتصال شش ها به ديواره ی قفسه ی سينه
▲جداره ی بيروني: اتصال به دنده ، ديافراگم و قلب
▲جداره ی دروني :اتصال به شش ها
●مايع جنب (فشار كمتر از فشار جو): لغزنده ← تسهيل حركت شش ها
●سورفاكتانت: ترشح از برخي سلول هاي ديواره ی كيسه هاي هوايي ← پوشاندن سطح داخلي آنها ← كاهش كشش سطحی مايع پوشاننده ی آنها ← تسهيل باز شدن طبيعي آنها (توليد در اواخر دوران جنيني)
●مجاري تنفسي :
▲حلقه هاي غضروفي در ناي و نايژه ها ← باز نگه داشتن آنها ← آسم = تنگي نايژك ها
▲بافت پوششي مژك دار از بيني تا نايژك هاي انتهايي ← ايجاد لايه ی چسبناك مخاطي روي آن ها ← تصفيه ی هوا
❹حجم تنفسي در دقيقه = حجم هواي جاري × تعداد حركات تنفسي در دقيقه، هواي مرده = هواي جاري × 1/3
❺انتقال گازها:
●اكسيژن :
▲راه هاي انتقال :
■ 97 % با هموگلوبين
■ 3 % محلول در پلاسما
در سياهرگ برگشتي از بافت، هنوز 78 % هموگلوبين با اكسيژن اشباع است.
▲فشار اكسيژن :
■افزایش فشار O2 ← ترکیب مقدار بیشتر O2 با هموگلوبین
■کاهش فشار O2 ← ترکیب مقدار کمتر O2 با هموگلوبین
در شرایط عادی فشار O2 در کیسه های هوایی = 104 میلی متر جیوه
●مونو اكسيد كربن: ميل تركيبي با هموگلوبين شديدتر از اكسيژن ← ممانعت از تركيب هموگلوبين با اكسيژن ← مرگ
●دي اكسيد كربن:
▲70 درصد به صورت یون بيكربنات: دی اکسید کربن + آب —(آنزیم انیدراز کربنیک در غشاء گلبول قرمز)—> H2CO3 ← بیشتر آن به یون بی کربنات و یون هیدروژن تجزیه می شود.
▲23 درصد با هموگلوبين
▲7 درصد محلول در پلاسما
نكته ی شكل 5.9: هر هموگلوبين باتوجه به اين شكل: 4 زنجيره ی دو به دو مشابه پلي پپتيدي، 4 گروه هم و 4 اتم آهن دارد. ضمناً هر هموگلوبين 4 مولكول O2 (هشت اتم O) مي تواند انتقال دهد.
4)تنفس واقعي در سلول
❶اختلاف فشار O2 بين خون و مايع بين سلولي ← انتشار O2 از خون به مايع بين سلولي (فشار O2 مايع بين سلولي كمتر يا جريان خون شديدتر ← انتشار سريع تر)
❷اختلاف فشار CO2 بين خون و مايع بين سلولي ← انتشار CO2 از مايع بين سلولي به خون (اختلاف فشار كم CO2 براي انتشار كافي است ← انتشار بسيار سريع تر از انتشار O2)
نكته: فشار اكسيژن: درون كيسیه هوايي > خون > مايع بين سلولي > درون سلول
فشار كربن دي اكسيد: درون كيسه ی هوايي < خون < مايع بين سلولي < درون سلول
عمیق تر یادبگیرید:
ویدیوهای آموزشی : ❶ تبادل گازها هنگام تنفس، ❷ تغییرهای فشار جزئی اکسیژن و دی اکسید کربن
5)سرفه، عطسه و تكلم
❶سرفه و عطسه :
●مراحل: بسته شدن حنجره ← حبس شدن هوا در شش← باز شدن ناگهاني حنجره ←
▲خروج هوا از دهان: سرفه
▲پايين آمدن زبان كوچك و خروج هوا از بيني: عطسه
❷تكلم :
●با مشاركت دستگاه تنفس + مراكز عصبي تكلم
●مراحل :
▲ارتعاش تارهاي صوتي حنجره ← توليد صدا
▲لب + دهان + زبان ← واژه سازي
نکته فعالیت 5.3: در این فعالیت 2 معرف برای CO2 معرفی شده است: 1- CO2 + محلول آب آهک ← محلول شیری رنگ 2- CO2 + محلول بی کربنات ← محلول زرد رنگ
چقدر یادگرفته اید ؟؟؟
تست های آموزشی :1) تست های غیرترکیبی کنکور 90 تا 95 فصل تبادل گازها
منابع :
۱) جزوه ی آموزشی زیست شناسی ۱ موسسه گزینه دو
۲) تصاویر : بیولوژی کمپل ویرایش ۱۰
3 دیدگاه
-
5 سال پیش
سلام لطفا بقیه فصل های دهم رو هم بزارین
-
5 سال پیش
سلام…انشالا تا اخر تابستان بقیه فصل ها هم رو وب سایت بارگزاری خواهد شد…
-
-
2 سال پیش
ممنون
دیدگاه شما