خلاصه فصل: ویروس ها و باکتری ها

این مطلب برای شما مفید بود؟ آیا آن را می پسندید؟
l تازه ترین مطالب وب سایت رو تو کانال تلگرامی زیست یاد ببینین!
مفاهیم کلیدی در خلاصه فصل:
1)ویروس ها
2)باکتری ها
راهنمای زیست یاد :
۱) علایم ترتیب بندی مطالب : ۱) ، ❶ ، ● ، ▲ ، ■ ، ◆ ، ○
۲) مطالب با رنگ: مطالب فصل کتاب درسی:برای دانش آموزان، مطالب مرتبط از فصل های دیگر کتاب های درسی:برای کنکوری ها، مطالب خارج از کتاب های درسی:برای توضیح بیشتر مطالب
1)ویروس ها
❶ ویژگی ها:
●زنده نیستند (فاقد رشد، هومئوستازی و متابولیسم)
●دارای میزبان اختصاصی بر حسب منشاء ویروس (خروج قطعاتی از نوکلئیک اسید از سلول ← تشکیل ویروس)
●ورود ویروس به سلول به خودی خود مضر نیست ← آشکاری زیان ویروس ها بعد از همانندسازی
ارجاع به کتاب دوم فصل7: هومئوستازی عبارت است از مجموعه اعمالی که در بدن جانداران پرسلولی، برای حفظ پایداری محیط داخلی انجام می شوند.
❷ساختار:
●کپسید (پوشش پروتئینی):
▲کار: احاطه ی ماده ی ژنتیک
▲انواع:
■مارپیچی (میله مانند) ← TMV
■چند وجهی (کروی شکل) ← آدنو ویروس (کار آمدترین شکل کپسید جهت گنجاندن ژنوم= 20 وجهی مثلثی)
نکته: ساختار باکتریوفاژ= کپسید چند وجهی + دم مارپیچی
●ماده ی ژنتیک:
▲ HIV ←RNA، آنفلوانزا، هاری
▲ DNA ← آبله مرغان، زگیل
●پوشش (در برگیرنده ی کپسید):
▲کار: کمک به ورود ویروس به سلول میزبان
▲جنس: پروتئین + گیلکوپروتئین + لیپید ← از میزبان قبلی تامین شده اند.
▲در بسیاری از ویروس ها مانند آنفولانزا
●آنزیم مخصوص: در بعضی از ویروس ها ← آنزیم های لازم برای متابولیسم را ندارند.
❸نحوه ی آلوده سازی (ورود ویروس یا ماده ی ژنتیک آن به سلول):
●ویروس آلوده کننده ی باکتری (باکتریوفاژ): سوراخ دیواره ی سلولی باکتری و تزریق نوکلئیک اسید به درون آن
●ویروس سلول های گیاهی: ورود از راه شکاف های کوچک دیواره ی سلولی
●ویروس های جانوری: آندوسیتوز
ارجاع به کتاب پیش دانشگاهی فصل 2: از باکتریوفاژها به عنوان ویکتور در مهندسی ژنتیک استفاده می شود.
❹ چرخه زندگی ویروس:
●چرخه لیتیک:
▲همانند سازی ویروس بلافاصه بعد از آلوده کردن سلول میزبان همراه با تخریب سلول میزبان
▲ورود ژن های ویروسی به سلول میزبان ← تولید ژن ها و پروتئین های ویروسی (مثل کپسید) توسط ژن های ویروسی با استفاده از امکانات سلول میزبان ← ویروس های کامل
●چرخه لیزوژنی:
▲همانندسازی ژنوم ویروسی بدون تخریب سلول میزبان
▲ورود ژن های ویروسی به سلول میزبان ← ورود ژن ویروسی به درون کروموزوم میزبان به حالت پرو ویروس —(تغییر در محیط)—> ورود ویروس به چرخه ی لیتیک
▲مثال: ویروس تبخال پنهان شده در اعصاب صورت، دارای چرخه ی لیزوژنی است —(فشار روحی یا تب)—> ورود به چرخه ی لیتیک
❺ سایر عوامل بیماری زای غیرزنده:
●پریون (پروتئین بدون نوکلئویک اسید)
▲پریون بیماری زا= پروتئین تغییر شکل یافته ی فاقد توانایی انجام کار ولی بیماری زا —(تماس با پریون طبیعی)—> تغییر شکل پریون طبیعی به پریون بیماری زا
▲پریون اولین بار عامل یک بیماری گوسفندی و بعد، عامل جنون گاوی نیز شناخته شد.
●ویروئید (RNA تک رشته ای بدون کپسید):
▲از عوامل مهم بیماری زایی در گیاهان
❻توضیح بیشتری در مورد ویروس HIV:
●راه های انتقال= رابط جنسی، تزریق یا سوزن آلوده یا انتقال خون، از مادر به کودک در دوران بارداری، زایمان و یا شیردهی
●اجزاء: پوشش، کپسید، گلیکوپروتئین موجود در پوشش (برای شناسایی گلبول های سفید آدمی)، 2 مولکول RNA تک رشته ای ، آنزیم رونوشت بردار معکوس (RNA—(رونویسی)–> DNA)
ارجاع به کتاب سوم فصل 1: ویروس HIV گروه خاصی از لنفوسیت های T را که در دفاع نقش دارند، مورد تهاجم قرار می دهد و دوره ی کمون بیماری ایدز از 6 ماه تا 10 سال و بیشتر از آن است.
ارجاع به کتاب پیش دانشگاهی فصل 2: با توجه به مطالب این فصل، در می یابند که آبله، فلج اطفال، هپاتیت، آبله گاوی و هرپس تناسلی نیز بیماری هایی ویروسی هستند.
عمیق تر یادبگیرید:
ویدیو های آموزشی: ❶ روش های ورود ویروس های جانوری به سلول میزبان، ❷ مکانیسم خروج ویروس، ❸ همانندسازی رترو ویروس در سلول میزبان، ❹ چرخه زندگی فاژ T۲، ❺ ویروس HIV، ❻ پریون
2)باکتری ها
❶تفاوت باکتری ها با یوکاریوت ها:
●هسته ی سازمان یافته ندارند.
●دارای اندازه ی کوچکتر
●به صورت تک سلولی یا کلونی (سیتوپلاسم آن ها با هم ارتباط مستقیمی ندارد)
●دارای کروموزوم حلقوی
●دارای تولید مثل با تقسیم دوتایی
●دارای تاژک متشکل از یک تار پروتئینی برای حرکت و پیلی (ضخیم تر و کوتاه تر از تاژک) برای چسباندن به سطوح و هم یوغی (انتقال ماده ی ژنتیک (مانند ژن های مقاومت به آنتی بیوتیک) از باکتری پیلی دار به باکتری فاقد پیلی)
●دارای توانایی های متابولیسمی متعدد (چند نوع فرآیند بی هوازی و هوازی)
ارجاع به کتاب دوم فصل 2: به این جمله توجه کنید: «آشکارترین تفاوت سلول های پروکاریوتی و یوکاریوتی این است که اندامک های گوناگونی در سیتوپلاسم سلول های یوکاریوتی وجود دارد.»
❷ تقسیم بندی مختلف باکتری ها:
●تقسیم بندی بر اساس شکل ساختار:
▲شکل هر باکتری به تنهایی: باسیلوس (میله ای)، کوکوس (کروی)، اسپیریلیوم (مارپیچی)
▲شکل دسته ی باکتری ها: استرپتو(رشته ای)، استافیلو (خوشه ای)
●تقسیم بندی بر اساس نوع دیواره سلولی و رنگ پذیری دیواره با رنگ آمیزی گرم (اهمیت از نظر حساسیت به آنتی بیوتیک ها):
▲گرم مثبت، دارای لایه ی پپتیدوگلیکان ضخیم تر ← مقاوم به رنگ بری الکل ← بنفش رنگ
▲گرم منفی، دارای لایه ی پپتیدوگلیکان نازک تر ← شسته شدن رنگ بنفش با الکل ← صورتی رنگ
نکته: اندوسپور= دیواره ی ضخیم دور تا دور کروموزوم و کمی سیتوپلاسم و مقاوم به تنش های محیطی با قابلیت رویش مجدد سال ها پس از تشکیل
●تقسیم بندی باکتری ها برحسب شیوه ی کسب انرژی:
▲اتوتروف ها:
■فتواتوتروف:
◆غیر گوگردی ارغوانی: منبع الکترون= ترکیبات آلی مانند اسیدها و کربوهیدرات ها
◆گوگردی سبز ← بی هوازی اند و منبع الکترون= ترکیبات گوگردی مانند H2S
◆گوگردی ارغوانی ← بی هوازی اند و منبع الکترون= ترکیبات گوگردی مانند H2S
◆سیانوباکتری: معمولا به صورت زنجیره ای از سلول ها درون کپسول ژله مانند پیوسته و غالبا تثبیت کننده ی نیتروژن
نکته ی شکل 9.7: در مورد ساختار آنابنا (یک سیانوباکتری تثبیت کننده ی نیتروژن) در زیرنویس شکل به این نکته توجه داشته باشید:« 2 سلول نارنجی رنگی که در شکل می بینید، تثبیت نیتروژن انجام می دهند.»
■شیمیواتوتروف:
◆به دست آوردن الکترون از مولکول های غیر آلی مانند H2S و NH3
◆مثال:نیتروزوموناس و نیتروباکتر ← نقش : شوره گذاری= تبدیل آمونیاک به وسیله ی اکسیداسیون به نیترات (رایج ترین شکل نیتروژن مورد استفاده در گیاهان)
▲هتروتروف (بیشتر باکتری ها):
■نقش:
◆همراه با قارچ ها از تجزیه کنندگان اصلی
◆تولید بوی خاک
◆اکثرا هوازی (بعضی هم در حضور و یا نبودن اکسیژن زندگی می کنند)
■مثال ها:
◆مفید:
○استرپتومایسز: نوعی باکتری رشته ای در خاک با نقش در آنتی بیوتیک سازی
○ریزوبیوم: زندگی روی غده ی ریشه ی گیاهان تیره ی پروانه واران (سویا، لوبیا، بادام زمینی، یونجه، شبدر) با نقش در تثبیت نیتروژن
◆مضر:
○استافیلوکوکوس اورئوس: ایجاد مسمومیت غذایی (تهوع، استفراغ و اسهال) با ترشح سم به درون مواد غذایی
❸ روش های بیماری زایی:
●میزبان= غذا:
▲مایکوباکتریوم توبر کلوسیز ← سل (بیماری ششی)
▲پروپیونی باکتریوم آکنس ← جوش صورت (دوره بلوغ ← افزایش چربی در غدد چربی پوست ← افزایش باکتری های درون غده ها ← مسدود شدن منافذ خروج چربی پوست ← جوش)
●ترشح توکسین باکتریایی (سم):
▲کورینه باکتریوم دیفتریا (گرم مثبت) ← دیفتری (رشد باکتری در گلو ولی اثر توکسین بر قلب، اعصاب، کبد و کلیه)
▲استافیلوکوکوس اورئوس (گرم مثبت) ← شایع ترین نوع مسمومیت غذایی (تهوع، اسفراغ و اسهال)
▲کلستریدیوم بوتولینم ← بوتولیسم (اثر توکسین بر دستگاه عصبی ← دوبینی و فلج شدگی ← مرگ بر اثر ناتوانی در تنفس)
نکته: باکتری های گرم منفی اندوتوکسین (نوعی توکسین) ترشح می کنند. ← تب، درد عضلانی و لرز
❹ راه های مبارزه با باکتری ها:
●آب جوش
●مواد شیمیایی
●آنتی بیوتیک ها (با تداخل در فرآیند سلولی ← عدم تاثیر بر ویروس ها)
▲مثال: قارچی از سرده ی پنی سیلیوم ← پنی سیلین ← درمان بیماری های باکتری هایی مثل ذات الریه، از بین بردن استافیلوکوکوس اورئوس و…
ارجاع به کتاب پیش دانشگاهی فصل 11: آنتی بیوتیک پنی سیلین توسط بعضی از گونه های پنی سیلیوم تولید می شود.گونه های پنی سیلیوم جزء اعضای شاخه ی دئوترومیست ها (شاخه ای از قارچ ها) می باشند.
ارجاع به کتاب سوم فصل 5: عامل بیماری ذات الریه، باکتری به نام « استرپتوکوکوس نومونیا» می باشد که خود دارای 2 نوع (سویه) با کپسول پلی ساکاریدی و بدون کپسول می باشد که فقط اولی قادر به بیماری زایی در انسان است.
❺ استفاده مفید از باکتری ها:
●تولید غذاهای تخمیری از قبیل ماست، پنیر و سرکه
●گونه هایی از کلستریدویوم: تولید استون و بوتانول
●استخرج معادن: گوگرد سنگ های معدن —(باکتری های شیمیواتوتروف)—> گوگرد محلول← اسخراج عنصر مورد نظر (مس و اورانیوم)
●پاکسازی آلودگی های نفتی و شیمیایی توسط باکتری های متابولیزه کننده ی این مواد
عمیق تر یادبگیرید:
ویدیو های آموزشی: ❼ تاژک باکتری، ❽ هم یوغی (conjugation)، ❾ اشکال سلول های پروکاریوتی، ❿ رنگ آمیزی گرم، ⓫تشکیل اسپور باکتری، ⓬ تشکیل غده ها بر روی ریشه گیاهان
چقدر یادگرفته اید ؟؟؟
سوال های آموزشی: سوال های نهایی 92 تا 95 فصل ویروس ها و باکتری ها
تست های آموزشی :1) تست های غیرترکیبی کنکور 90 تا 95 فصل ویروس ها و باکتری ها
منابع :
1) جزوه ی آموزشی زیست شناسی پیش دانشگاهی موسسه گزینه دو
6 دیدگاه
-
5 سال پیش
سایتتون عالیه خدا اجرتون بده
-
5 سال پیش
دستتون درد نکنه اجرکم عندالله
-
4 سال پیش
ممنون از سايت زيباتون.
واقعا به دردم خوردن -
4 سال پیش
فوق العاده عالی
اجرکم عندالله -
4 سال پیش
ممنون به خواطر مطالبتون اگه سایت هایی مثل شما نبود موسسات بیشتر مردم رو سر کیسه میکردن اجرتون با خدا
-
4 سال پیش
خیلی ممنون از اینکه هستید
دیدگاه شما