خلاصه ی فصل: تغییر و تحول گونه ها

---

l تازه ترین مطالب وب سایت رو تو کانال تلگرامی زیست یاد ببینین!

---

مفاهیم کلیدی در خلاصه ی فصل :
1) تغییر گونه ها
2) انتخاب طبیعی = تغییر جمعیت ها در پاسخ به محیط خود (ارائه توسط داروین)
3) شواهد تغییر گونه ها
4)کالبدشناسی (آناتومی)
5)مثال هایی از تغییر گونه ها

---

راهنمای زیست یاد :
۱) علایم ترتیب بندی مطالب : ۱) ، ❶ ، ● ، ▲ ، ■ ، ◆ ، ○
۲) مطالب با رنگ: مطالب فصل کتاب درسی:برای دانش آموزان، مطالب مرتبط از فصل های دیگر کتاب های درسی:برای کنکوری ها، مطالب خارج از کتاب های درسی:برای توضیح بیشتر مطالب

---

نکته: برگ متحرک نام یک حشره است.
1) تغییر گونه ها
❶اندیشه ی تغییر گونه ها ← فیلسوفان رومی
❷نظریه ی قدیمی: هر یک از گونه های جانداران، موجودی ازلی و بدون تغییر ← عدم توانایی در تفسیر سنگواره ها
❸نظریه ی لامارک:
  ●استفاده بیشتر از یک عضو ← بزرگ تر شدن آن عضو (و برعکس) ← علت تغییر گونه ها در ارتباط با تغییر شرایط فیزیکی حیات 
  ●موروثی شدن صفات اکتسابی (مهمترین بخش نظریه) ← رد شدن از سوی کلیسا
❹مشاهدات داروین در سفر:
  ●بررسی سنگواره های آرماديلو در آمریکای جنوبی
  ●شباهت گیاهان و جانوران جزایر گالاپاگوس با سواحل نزدیک آمریکای جنوبی (سهره)
❺انواع سهره ها:
  ●آمریکای جنوبی: حشره خوار
  ●جزایر گالاپاگوس:
    ▲گیاه خوار درختی: میوه خوار
    ▲کوچک حشره خوار درختی: حشره خوار
    ▲کاکتوس خوار زمینی: کاکتوس خوار
    ▲بزرگ زمینی: دانه خوار
❻چارلز لیل ← کتاب مبانی زمین شناسی ← ارائه فرضیه تغییرات تدریجی سطح زمین در گذر زمان
❼مقاله ی مالتوس:
  ●رشد جمعیت انسانی: تصاعد هندسی
  ●رشد منابع غذایی: تصاعد عددی
  دو مورد قبل: کلید معمای چگونگی انجام تغییر در گونه ها برای داروین
  ●عوامل کنترل کننده رشد جمعیت: بیماری، جنگ و گرسنگی
نکته: جمعیت در زیست شناسی = گروهی از افراد یک گونه که با هم در یک مکان و در یک زمان زندگی می کنند.
ارجاع به کتاب  پیش دانشگاهی فصل 6: برای آشنایی بیشتر با جمعیت و شناخت ویژگی های آن (اندازه، تراکم، پراکنشی (توزیع)) می توانید به این صفحات مراجعه فرمایید.
ارجاع به کتاب پیش دانشگاهی فصل 6: در این صفحه تعریف «اجتماع زیستی» را بدین شرح می خوانید: «جامعه زیستی مجموعه ای از جمعیت های مختلف است که در یک محیط زندگی می کنند و با یکدیگر ارتباط دارند.»

---

2) انتخاب طبیعی = تغییر جمعیت ها در پاسخ به محیط خود (ارائه توسط داروین)
❶افراد دارای تطابق بیشتر با محیط ← زاده های بیشتر ← تغییر فراوانی نسبی برخی الل ها در یک جمعیت
❷سازش = تغییرات یک گونه به منظور تطابق بهتر آن گونه با محیط
  ●تفاوت زیستگاه ها از نظر فراهم کردن فرصت برای بقا و زادآوری ← تفاوت جانداران یک محل با جانداران همان گونه در محل دیگر
نکته ی مهم: جانداران موجود در مناطق جغرافیایی نزدیک نسبت به جانداران موجود در مناطق جغرافیایی مشابه اما دور شباهت های بیشتری با یکدیگر دارند← علت آن شارش ژنی است.
  ●تفاوت نظریه ی لامارک و داروین:
    ▲لامارک: تغییر شرایط محیطی ← نیاز جدید ← سازش در طول یک نسل (پاسخ مفید به نیاز جدید) ← ارثی شدن سازش
    ▲داروین: تغییر شرایط محیطی: فرد سازگار نیست ← حذف فرد
                                                فرد سازگار است ←فرد انتخاب طبیعی می شود ← بقا و زادآوری بیشتر فرد
                                                                           توسط فرد ← نسل جدید گونه دارای این صفت خواهند بود
  ●تفاوت مفهوم سازش در نظریه ی لامارک و داروین:
    ▲سازش در نظریه ی لامارک ← کسب یک صفت مفید در یک فرد.
    ▲سازش در نظریه ای داروین ← کسب یک صفت مفید در یک گونه.
❸مبانی نظری اندیشه های داروین به زبان علمی امروز:
  ●جهش و نوترکیبی در زادآوری جنسی ← ایجاد تنوع ← انتخاب طبیعی ← تغییر جمعیت ← تغییر فراوانی نسبی الل ها
  ●مطلب کلیدی نظریه ی داروین: افراد سازگارتر ← زاده های بیشتر ← افزایش فراوانی نسبی صفات این افراد در هر نسل
نکته ی شکل 4.6: اشکال مختلف گونه ی براسیکا اولراسه را که با زادگیری انتخابی (انتخاب مصنوعی) تولید شده اند در زیر مشاهده می کنید:
●کلم گل ← گل جانبی
●کلم برگ ←برگ
●کلم بروکلی ← گل آذین (گل انتهایی)
●کلم بروکسل ← ساقه يا شاخه
❹نظریه ی ترکیبی انتخاب طبیعی (براساس کارهای داروین و مندل)
  ●عوامل گوناگونی  ژنی:
    ▲جهش کروموزومی و ژنی
    ▲نوترکیبی (تفکیک کروموزوم های والدین هنگام تقسیم میوز)
    ▲کراسینگ اور (مبادله ی قطعاتی بین کروموزوم های همتا به هنگام میوز)
    ▲لقاح تصادفی گامت های نر و ماده
  ●نتایج گوناگونی ژنی:
    ▲ظاهر شدن در فنوتیپ افراد
    ▲تولید مثل بیشتر فنوتیپ های سازگارتر در هر محیط
    ▲انتخاب طبیعی ← تغییر فراوانی نسبی صفات در جمعیت ← پیدایش گونه های جدید
ارجاع به کتاب  پیش دانشگاهی فصل 5: برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد نوترکیبی و کراسینگ اوور به این فصل مراجعه نمایید.
نکته ی خود آزمایی: برای پاسخ به این سؤال باید این مطالب را بدانید که: در صورتی که یک فرضیه توسط شواهد و آزمایش ها تأیید شود، به آن می گوییم نظریه، با این وصف تغییر گونه ها یک نظریه است چون توسط شواهد حمایت می شود.

---

3) شواهد تغییر گونه ها
❶سنگواره ها = ثبت واقعی آثار جانداران گذشته ← مستقیم ترین شواهد تغییر گونه ها
  ●تفاوت سنگواره های قدیمی تر با سنگواره های جدیدتر← پیش بینی وجود حلقه های حد واسط در زنجیره ی تحول تدریجی گونه ها ←کشف   حلقه های حد واسط بین: «ماهی ها و دوزیستان»، «دوزیستان و خزندگان»، «خزندگان و پرندگان  (پتروداکتیل)»،«خزندگان و پستانداران»
  ●علل کامل نبودن آثار سنگواره ای:
    ▲زندگی جانداران در محیط های نامناسب برای فسیل شدن
    ▲فراهم نشدن شرایط عمومی سنگواره شدن حتی در محیط مناسب (احتمالا مدفون شدن در زیر رسوبات قبل از تجزیه کم است و نیز جسم     برخی جانداران سریع تر از دیگران تجزیه می شود. (اسلکت بیرونی سخت مناسب برای فسیل شدن)
  ●مناطق گوناگون برای فسیل شدن:
    ▲مناطق نامناسب: جنگل های مرتفع کوهستان، علفزار، بیابان
    ▲مناطق مناسب: زمین های کم ارتفاع مرطوب، جویبارها، رودخانه های دارای حرکت کند، دریاهای کم عمق و مناطق نزدیک آتشفشان با خاکستر
  ●دیرینه شناسان= پژوهشگران سنگواره ها ← تعیین سن سنگواره با روشی عمر سنجی
❷سن زمین و سابقه ی حیات:
  ●سن زمین حدود 4/5 میلیارد سال
  ●زندگی جانداران بر روی زمین در قسمت اعظم عمر آن
  ●جانداران اولیه با ساختار بدن ساده —(تغییر شکل)–> همه ی جانداران موجود
❸مولکول های زیستی:
  ●پروتئین ها: مقایسه ی توالی آمینواسیدها در پروتئین ها← گونه هایی که در گذشته ی نزدیک تر از یک نیای مشترک ایجاد شده باشند: تفاوت   کمتر در توالی آمینواسیدها
نکته: نیای مشترک = گونه ای که دو یا چند گونه از تغییر آن اشتقاق پیدا کرده باشند.
●نوکلئیک اسیدها: مقایسه ی توالی نوکلئوتیدها در نوکلئیک اسیدها ← استفاده از درخت تبارزایشی (دیاگرام):
    ▲شاخه ی پایین تر :قدیمی تر
    ▲طول شاخه = تعداد نوکلئوتید تغییر یافته
عمیق تر یادبگیرید:
ویدیوهای آموزشی : ❶ درخت تبارزایشی

---

4)کالبدشناسی (آناتومی)
  ●اندام همولوگ
    ▲ویژگی ها:
      ■در نیای مشترک بوده
      ■عملی و ظاهر متفاوت
      ■طرح و اساس یکسان
      ■دلیل شباهت های اساسی در بین مهره داران
    ▲ مثال :
      ■اندام های جلویی مهره داران
      ■اجزای رویان مهره داران در مراحل اولیه نمو ← ۱ دم، ۴ جوانه (منشاء اندام های حرکتی) و ۱ حفرهای گلویی (حاوی آبشش های ماهی ها و       دوزیستان)
 نکته: دم اکثر مهره داران در بلوغ هم باقی می ماند. تنها ماهی های بالغ و دوزیستان نابالغ حفره های گلویی خود را حفظ می کنند.
  ●اندام وستیجیال :
    ▲ویژگی ها: یک استثنای از اندام همولوگ← اندامی که در مسیر تحول و تغییر جانداران کوچک تر شده، نقش خود را از دست داده یا     نقش بسیار جزئی بر عهده دارد← نشان دهنده ی تغییر جاندار در گذشته
    ▲مثال: لگن و ران مار (باقی مانده ی لگن و ران سایر خزندگان)
نکته ی شکل 4.9 و 4.10: در این شکل ها حتما نام استخوان ها را به خاطر بسپارید.

---

4)الگوهای تغییر گونه ها
❶تغییر تدریجی:رویدادهای تدریجی در طول زمان منجر به تشکیل  گونه های جدید شده (نیاز به وجود جانداران حد واسط برای توجیه)

❷تعادل نقطه ای (گونه زایی ناگهانی): هرگونه پس از یک دوره ی طولانی عدم دچار تغییر شده

  ●عوامل ایجاد تغییر ناگهانی = انفجار آتشفشانی، برخورد خرده سیارک ها، دوره های یخبندان
  ●علل تغییر و عدم تغییر:
    ▲در مدت نسبتاً طولانی به علت سازگاری با شرایط و محیط ← عدم تغییر
    ▲در مدت کوتاهی به علت تغییرات شدید و ناگهانی محیطی ←که تغییرات ناگهانی و انقراض بسیاری از جانداران←جایگزینی گونه های سازگار
نکته: سنگواره ها ← شواهدی، هم مبنی بر تغییرات تدریجی و هم تعادل نقطه ای

---

5)مثال هایی از تغییر گونه ها
نکته:
●کار انتخاب طبیعی= حفظ تغییرات مطلوب
●کار محیط= تعیین جهت و مقدار تغییرات
●موفقیت جاندار در زیستن و تولید مثل ← تعیین بقای جاندار
❶ ملانینی شدن صنعتی= تیره شدن رنگ جمعیت جاندار به علت آلودگی صنعتی ← پروانه ی بیستون بتولاریا= شب پرواز فلفلی
  ●انواع پروانه:
    ▲تیره: دارای الل تولید ملانین ← فراوان در منطقه ی آلوده ی صنعتی ← فراوان در جنگل بیرمنگهام
    ▲روشن: فاقد الل تولید ملانین ← فراوان در منطقه ی با هوای پاک ← فراوان در جنگل دورست (دارای گلسنگ های با رنگ روشن)
  ●شرح مثال:
    ▲هوای پاک ← وجود گلسنگ ها با رنگ روشن ← ناتوانی پروانه های تیره در استتار ← خورده شدن توسط پرندگان ← کم شدن پروانه های     تیره
    ▲هوای آلوده ← از بین رفتن گلسنگ ها و تیره شدن تنه ی در ختان ← ناتوانی پروانه های روشن در استتار ← خورده شدن توسط پرندگان     ← کم شدن پروانه های روشن
نکته شکل 4.14: در زیرنویس این شکل می خوانید: « در جنگل های آلوده در نزدیک بیرمنگهام (انگلستان)2/3پروانه های باقیمانده تیره رنگ هستند در حالی که در جنگل های دورست (که دارای هوای پاک است)2/3پروانه ها به رنگ روشن هستند.»

---

چقدر یادگرفته اید ؟؟؟
سوال های آموزشی: سوال های نهایی 92 تا 95 فصل تغییر و تحول گونه ها
تست های آموزشی :1) تست های غیرترکیبی کنکور 90 تا 95 فصل تغییر و تحول گونه ها

---

منابع :
۱) جزوه ی آموزشی زیست شناسی پیش دانشگاهی موسسه گزینه دو