یادداشت زیستی: همانندسازی در پروکاریوت ها و یوکاریوت ها

---

یادداشت زیستی همانندسازی در پروکاریوت ها و یوکاریوت ها:

پروکاریوت ها (پیش هسته ای):

شامل: همهء باکتری ها

نکته: مولکول های وراثتی پروکاریوت ها در غشا محصور نشده.

دنای اصلی: فام تن اصلی به صورت یک مولکول دِنای حلقوی است که در سیتوپلاسم قرار دارد و به غشای یاخته متصل است.

دنای فرعی: پروکاریوت ها علاوه بر دِنای اصلی ممکن است مولکول هایی از دِنایی دیگر به نام دیسَک (پلازمید) داشته باشند. اطلاعات این مولکول ها می تواند ویژگی های دیگری را به باکتری بدهد مانند افزایش مقاومت باکتری در برابر آنتی بیوتیک ها.

نحوی همانند سازی:

اغلب پروکاریوت ها فقط یک جایگاه آغاز همانندسازی در دِنای خود دارند.

در این جایگاه دو رشته دِنا از هم باز می شوند. همانند یوکاریوت ها، همانندسازی دو جهتی در باکتری ها نیز وجود دارد؛ یعنی از یک نقطه همانندسازی شروع و در دو جهت ادامه می یابد تا به همدیگر رسیده و همانندسازی پایان یابد (شکل ۱۳).

یوکاریوت ها (هو هسته ای ها):

شامل: آغازیان، قارچ ها، گیاهان و جانوران

دنا هسته ای: بیشتر دِنا درون هسته قرار دارد که به آن دِنایِ هسته ای می گویند. دنا در هر فام تن به صورت خطی است و مجموعه ای از پروتئین ها که مهم ترین آنها هیستون ها هستند همراه آن قرار دارند.

دنا سیتوپلاسمی: در یوکاریوت ها علاوه بر هسته در سیتوپلاسم نیز مقداری دِنا وجود دارد که به آن دِنای سیتوپلاسمی می گویند. این نوع از دِنا که حالت حلقوی دارد در راکیزه (میتوکندری) و دیسه (پلاست) دیده می شود.

نحوه همانند سازی: همانندسازی در یوکاریوت ها بسیار پیچیده تر از پروکاریوت ها است. علت این مسئله وجود مقدار زیاد دِنا و قرار داشتن در چندین فام تن است که هر کدام از آنها چندین برابر دِنای باکتری هستند.

بنابراین اگر فقط یک جایگاه آغاز همانندسازی در هر فام تن داشته باشند مدت زمان زیادی برای همانندسازی لازم است. به همین علت در یوکاریوت ها، آغاز همانندسازی در چندین نقطه در هر فام تن انجام می شود (شکل ۱۴).

نکته: تعداد جایگاه های آغاز همانندسازی در یوکاریوت ها حتی می تواند بسته به مراحل رشد و نمو تنظیم شود.

مثال: در دوران جنینی در مراحل مورولا و بلاستولا (مرحله تشکیل بلاستوسیست) سرعت تقسیم زیاد و تعداد جایگاه های آغاز همانندسازی هم زیاد است ولی پس از تشکیل اندام ها سرعت تقسیم و تعداد جایگاه های آغاز کم می شوند.

---

گردآورنده: حسن لطفی